Licht in donkere dagen: winterdepressie te lijf!
In de vaak sombere herfst- en wintermaanden krijgen veel mensen, door gebrek aan zonlicht, last van een winterdip. Januari en februari zijn doorgaans de moeilijkste maanden.
Meer dan 500.000 mensen hebben last van een winterdepressie. Het aantal mensen dat last heeft van een winterdip is nog vele malen groter. Een winterdip is eigenlijk een mildere vorm van een winterdepressie. Het heeft net zoals een winterdepressie een vervelende impact op je psychisch en/of lichamelijk welbevinden.
Winterdepressie: wat zijn de kenmerken en wat is de oorzaak?
De meest voorkomende klachten zijn oververmoeidheid, veel behoefte aan slaap, neerslachtigheid, toenemende eetlust, gewichtstoename en minder behoefte aan sociaal contact. Zodra in de lente de dagen weer langer worden, nemen de klachten weer af.
Een winterdepressie verschilt op verschillende vlakken van niet-seizoensgebonden depressies. Iemand met een niet-seizoensgebonden depressie voelt zich ook voortdurend moe, maar kan - in tegenstelling tot iemand met een winterdepressie - de slaap niet vatten. Ze zijn moe omdat ze onvoldoende slapen (ze willen wel, maar ze kunnen niet), terwijl de personen met een winterdepressie moe zijn ondanks vele uren slaap.
Een tweede verschilpunt is de trek in zoetigheid, die typisch is voor een winterdepressie. Wie lijdt aan een niet-seizoensgebonden depressie heeft helemaal geen eetlust, en zal eerder vermageren in plaats van verdikken.
Over de oorzaken van een winterdepressie zijn de meningen verdeeld. De meest gangbare theorie is die van de verstoorde biologische klok. Licht stuurt het bioritme van de mens aan. Omdat de dagen in de herfst en winter korter en donkerder zijn, loopt de biologische klok van het lichaam niet meer gelijk met het natuurlijke dag- en nachtritme. Het gevolg is dat er in het lichaam bepaalde biologische processen niet meer goed verlopen. Zo zal het lichaam extra slaaphormonen produceren.
Normaal wordt de productie van het slaaphormoon melatonine gestopt door voldoende daglicht. In de winter stopt de productie van melatonine bij veel mensen niet, met een aanhoudende vermoeidheid tot gevolg. De aanmaak van melatonine overdag heeft een negatieve invloed op andere hormonen en neurotransmitters. Deze stoffen reguleren je stemming, eetlust, concentratievermogen en prestatievermogen. Het is nog niet bekend waarom sommige mensen wel en andere mensen geen last hebben van een winterdepressie. Een winterdepressie wordt meer gezien bij vrouwen dan bij mannen.
Wat kan je er aan doen?
Wat ook de oorzaak is, heel veel mensen met een winterdepressie blijken heel goed te reageren op licht. Lichttherapie wordt tegenwoordig dan ook als de voorkeursbehandeling beschouwd, ook al is het preciese mechanisme waarop dit werkt niet bekend en werkt het ook niet altijd. Men vermoedt dat hierdoor de afscheiding van melatonine wordt geregulariseerd.
De eenvoudigste vorm van lichttherapie is veel tijd buiten spenderen, door bijvoorbeeld elke dag een uurtje te gaan wandelen. Probeer echt elke dag buiten te komen, ook als het slecht weer of bewolkt is. Daarnaast breng je best je tijd door in een van nature goed verlichte ruimte. Laat zoveel mogelijk daglicht binnen in je huis of kantoor (zo weinig mogelijk gordijnen, geen hoge bomen vlak bij het raam, enz.) en werk zo dicht mogelijk bij het raam. Volgens een recente studie zou één uur in buitenlicht evenveel effect hebben als twee-en-half uur kunstlicht. Indien je over de financiële mogelijkheden beschikt is een wintervakantie in de zon dus ideaal, maar dit biedt soms slechts een tijdelijke oplossing.
Recent werden ook toestellen ontwikkeld die rechtstreeks op het oog kunnen worden geplaatst als een soort lichtgevende bril. Alhoewel dergelijke toestellen tegenwoordig vrij te koop zijn of zelfs kunnen worden gehuurd, is het toch ten zeerste aan te raden om je arts te raadplegen voor je met dergelijke therapie start. In sommige gevallen (bv. bij manisch-depressiviteit, bepaalde oogaandoeningen) wordt lichttherapie namelijk afgeraden.
Heb je last van een ongeremde trek in zoetigheid? Kies dan voor een gezonde snack, zoals fruit. Fruit met een zoete smaak zal je trek in zoet even goed stillen, zonder dat je daarbij verdikt en/of last krijgt van schuldgevoelens. Gezonde en evenwichtige voeding is ook belangrijk om voldoende vitaminen en mineralen binnen te krijgen. Sla zeker je ontbijt niet over: het stimuleert je lichaam om op gang te komen. De spijsvertering gaat werken en je slaap verdwijnt.
Geef daarnaast niet toe aan de neiging om veel of lang te slapen en sta op tijd op. Je biologische klok krijgt op die manier een signaal door om de tijd in de gaten te houden en je lichaam wakker te maken. Uiteindelijk wordt je niet meer elke dag vermoeid wakker.
Tot slot bestaan er een aantal voedingssupplementen die je gemoed kunnen verbeteren, bijvoorbeeld op basis van saffraan of curcuma. Vraag hierover raad aan je apotheker.